عنصر شخصیت در حکایت‌های حدیقه سنایی

حدیقه الحقیقه و شریعه الطریقه از برجسته‌ترین و تأثیرگذارترین مثنوی‌های عرفانی- تعلیمی ادب پارسی و مهم‌ترین اثر ابوالمجد مجدود بن آدم سنایی غزنوی (6 هـ. ق) است. سنایی پس از یک دیباچه دراز آهنگ منثور، مطالب و موضوع‌های این منظومه را، که تعداد آنها در بیشتر نسخه‌ها به 10000 بیت می‌رسد، در ده باب گنجانده است و برای بیان روشن‌تر و استوار‌تر مقاصد خود، که اغلب، مسائل غامض و بلند عرفانی هستند، از نوع ادبی پرتأثیر حکایت بهره برده و در لابه‌لای مطالب اصلی کتاب، حکایت‌های نسبتاً زیادی را گنجانده که تعداد آنها در مجموع به 112 حکایت می‌رسد. این حکایت‌ها اغلب با عنوان‌هایی نظیر: «التمثل فی، التمثیل فی، حکایت در، و داستان...» از متن اصلی جدا می‌شوند و از نظر کوتاهی و بلندی متفاوتند و بی‌شک در ساده کردن و پرتأثیر کردن زبان حدیقه، نقش فراوان دارند. برای به انجام رسانیدن این پژوهش پس از بررسی شخصیت‌های اصلی این حکایت‌ها، آنها را در پنج‌گونه مذهبی - عرفانی، تاریخی - اسطوره‌ای، تیپیک، همراز، تمثیلی و نمادین جای دادیم و از دیدگاه عنصر داستانی «شخصیت» بدان‌ها نگریستیم. سعی شد بخشی از یافته‌های تحقیق در چند جدول نمایش داده شود.